انواع قرارداد کاری و بررسی شرایط و تفاوت آنها با نکات مهم + نمونه قراردادکار

شناخت قرارداد کار و اطلاع از بررسی تفاوت آن ها با یک دیگر بسیار مهم است. به طور کلی مهم ترین هدف قرارداد کار حفظ حقوق کارگران و ایجاد روابطی مناسب بین کارگران و کارفرما بوده که در انواع و شرایط مختلفی تنظیم می شود. در واقع با وجود قرارداد کاری کارفرمایان دیگر نمی توانند بر خلاف آنچه در قرارداد ذکر شده است عمل کرده و از طرفی حقوق و مزایا کارگران نیز به درستی پرداخت و اجرا می شود. لازم به ذکر است که بخشی از قراردادهای کاری به قوانین و ضوابط کار مرتبط بوده و بقیه بخش ها نیز شامل بند ها و مواردی است که کارگر و کارفرما بر سر آن ها به توافق می رسند. در زمان گذشته این کار به صورت شفاهی انجام می شد. اما امروزه  قرارداد های کاری به صورت رسمی درآمده و در دسته بندی های متعددی قرار می گیرد.

 همچنین هر یک از انواع قراداد ها دارای شرایط مختص به خود بوده که لازم است برای ورود به بازار کار و همکاری با یک مجموعه با آن ها آشنا شوید. لازم است بدانید که قانون کار نیز روی قرار دادهای کاری تاکید بسیاری دارد. چرا که این قرارداد باعث شده تا کارگران به اطمینان خاطر به کار خود پرداخته و کارفرما نیز نتواند بر خلاف قرارداد عمل کند. همچنین باعث شده تا کارفرما نسبت به حضور و تعهد کارگر در کار نیز اعتماد پیدا کرده و نگران ایجاد خسارت و یا عقب ماندن کارها نباشد. در ادامه به طور کامل تر به بررسی قراردادهای کاری و تفاوت آن ها خواهیم پرداخت.

تعریف قرار داد در قانون کار چیست؟

به طور کلی قرارداد کار یک نوع سند کاملا رسمی بوده که در آن تمامی شرایط و قوانین کار به صورت کامل ذکر شده و در نهایت نیز توسط طرفین یعنی کارگر و کارفرما امضا می شود. در حقیقت قرارداد کاری از جمله قراردادهای معوض بوده که در صورت تایید و توافق هردو طرفین نوشته شده و در نهایت امضا می گردد. پس از امضای انواع قرار داد کاری، رابطه مشخصی بین کارفرما و کارگر ایجاد شده که هر دو موظف پیروی از تمامی موارد موجود در قرارداد هستند. شایان ذکر است که تعریف قرار داد کاری در قانون کار نیز به ماده 7 قانون کار مرتبط می شود. طبق ماده 7 در قانون کار قرارداد کاری یک قرارداد کتبی یا در برخی اوقات شفاهی بوده که کارگر در قابل دریافت دستمزد کاری را در زمانی مشخص به صورت دائم یا موقت برای کارفرما انجام خواهد داد. با توجه به این مورد می تواند گفت قراردادهای کاری دارای اهمیت ویژه ای هستند.

 پس از عقد قرارداد کارگر در ازای  دستمزد موظف است که کار مورد نظر کارفرما را به صورت دقیق و طبق قرارداد انجام دهد. می توان گفت تنظیم این نوع سند برای تمامی کسب و کارها و مشاغل لازم بوده و می تواند به شکل های مختلفی باشد. قرارداد های کاری با توجه به موارد مختلفی در انواع متعددی قرار می گیرند. اما به طور کلی این قرارداد ها در دو دسته بندی دولتی و خصوصی قرار گرفته و دارای شرایط به خصوصی هستند. آشنایی با هر یک از قراردادهای خصوصی و دولتی برای کارفرما و کارگران لازم بوده و به دفاع از حقوق قانونی آن ها کمک خواهد کرد.

 معرفی انواع قرار دادکار

همان ‌طورکه در ابتدای مطلب نیز گفته شد، قرارداد کاری دارای انواع مختلفی است. انواع قرارداد کاری که نوعی سند معتبر و قانونی به شمار می ‌روند، متشکل از کلیه توافق ‌ها میان کارگر و کارفرما بوده و در آن مواردی نظیر ساعات کاری، دستمزد و…. ذکر خواهد شد. از این ‌رو می ‌توان گفت که قرارداد های کاری از جهات مختلفی در دسته‌ بندی‌های متعددی قرار می ‌گیرند. نوع قرارداد نیز که بین دو شخص منعقد می‌ شود، با توجه به نوع شغل و این‌ که استخدام در بخش خصوصی و یا دولتی نیز مدل‌های متفاوتی دارد که در ادامه به ‌طور کامل بررسی آن ‌ها می‌پردازیم.

 انواع قرارداد ازنظر نوع استخدام

 قرارداد کار از لحاظ نوع استخدام به دو دسته دولتی و خصوصی تقسیم ‌بندی شده که شامل شرایط زیر هستند:

•  قراردادهای دولتی

انواع قرار داد کاری دولتی بین یک شخص و یکی از ارگان ‌های دولتی منعقد می‌ شود. البته خود این قرارداد نیز شامل سه دسته بوده که عبارتند از:

•       قرارداد رسمی

کارمندان دولت و افرادی که با آن‌ ها قرارداد رسمی بسته خواهد شد و در ابتدا باید برای شغل مورد نظر خود گزینش شوند. کارمندان رسمی دولت برای انجام فعالیت ‌های اصلی و جاری کشور دارای شرایطی هستند. کارکنان رسمی دولتی تحت پوشش بیمه قرار گرفته و در هنگام فرا رسیدن بازنشستگی نیز از صندوق بازنشستگی حقوق ثابت به آن‌ ها پرداخت خواهد شد.

•       قرارداد پیمانی

 قرارداد پیمانی یکی دیگر از قرارداد های دولتی بوده که به ‌صورت نیمه رسمی شناخته می ‌شود. در این قرارداد کار با توجه به پیمان‌ نامه صورت ‌گرفته و افراد در یکی از ارگان‌ های دولتی به فعالیت می ‌پردازند. در این نوع قرارداد امکان تمدید یا ایجاد تغییر نیز وجود دارد. همچنین در صورتی ‌که از عملکرد فرد راضی باشند و ممکن است که فرد استخدام رسمی شوند. افرادی که قرارداد پیمانی دارند نیز تحت پوشش بیمه تأمین اجتماعی قرار می گیرند.

•       قرارداد خدماتی

یکی دیگر از انواع قرارداد کاری دولتی خط قرارداد خدماتی می ‌باشد. کارکنانی که با این نوع قرارداد و مشغول به ‌کار می ‌شوند در بخش‌هایی نظیر آشپزخانه، آبدارخانه و… به فعالیت می ‌پردازند.

• قرارداد خصوصی

 قرارداد کار خصوصی نوع دوم قرارداد بوده که دارای شرایط و قوانین خاصی است. افرادی که به استخدام شرکت‌ های خصوصی در کشور در می ‌آیند، تحت پوشش قوانین قرارداد قرار خواهند گرفت.

انواع قرارداد  کار از نظر مدت زمان

علاوه ‌بر نوع دولتی و یا خصوصی بودن قرارداد کاری، انواع قرارداد از نظر مدت زمان نیز در دسته‌ بندی‌های متعددی قرار می‌ گیرد که عبارتند از:

قرارداد دائمی

قرارداد دائمی جزو مهم ‌ترین قراردادها بود که در آن شروع کار ثبت شد و هیچ تاریخی برای اتمام کار وجود ندارد. در واقع این نوع قرارداد دارای مدت زمان نامحدود است. می ‌توان گفت که این نوع قرارداد بهترین نوع قرارداد کار بوده و دارای امنیت شغلی بسیار بالایی است. با توجه به تبصره ۲ ماده ۷ قانون کار در کارهایی  دارای جنبه مستمر هستند، اگر مدت زمان خاصی ذکر نشود قرارداد کار دائمی به حساب تلقی خواهد شد. نکته‌ مثبتی که در این نوع قرار داد کاری وجود دارد این بود که کارفرما بدون دلیل مشخص به‌ هیچ ‌وجه نمی‌تواند کارگر را اخراج کند. در قراردادهای دائمی برخلاف قرارداده ای موقت کارفرما برای اخراج کارگران باید تشریفات قانونی را طی کند و همین موضوع باعث شده تا بیشتر کارفرمایان قراردادهای دائمی را منعقد نکرده و قراردادهای موقت را برای استخدام در اصفهان در نظر بگیرند.

قرارداد کار موقت

قرارداد کاری موقت جزء رایج ‌ترین و پرکاربرد ترین انواع قرارداد کاری بوده که میان کارفرما و کارگر تنظیم خواهد شد. در این قرارداد محدودیت زمانی وجود دارد. به‌ عبارت ‌دیگر یک زمان شروع و یک زمان پایان برای کار وجود خواهد داشت. در قراردادهای موقت کارفرما باید حقوق و مزایای کارگران با توجه به قانون کار ارائه بدهد. همچنین تا پایان زمان مشخص شده نیز امکان اخراج کارگر وجود ندارد.

 قرارداد کاری ساعتی

قرارداد کار ساعتی نیز نوعی دیگر از قراردادهای رایج بوده که در قانون کار رسمیت دارد. این نوع قرارداد و برای مشاغلی تنظیم شده که کارگر ب ه‌صورت دائمی و تمام ‌وقت در محل کار حضور پیدا نمی کند. در قراردادهای ساعتی حقوق کارگران و یا کارمندان با توجه به ساعتی که در محل کار حضور داشته ‌اند، مشخص می ‌شود.

قرارداد کار معین

نوع دیگری از انواع قرارداد کاری، قرارداد معین بوده که در آن کارگر متعهد است برای انجام کار مشخص و به عبارتی پروژه‌ ای دستمزدی را دریافت نمایند. این قرارداد پس ‌از اتمام پروژه به پایان می ‌رسد. به قرارداد کاری که برای انجام کار مشخص انجام خواهد شد و دستمزد مشخصی نیز دارد، قرارداد کار معین گفته می‌ شود. در این نوع قرارداد امکان فسخ یک‌ طرفه وجود نداشته اما تمام شدن پروژه به معنی پایان قرارداد به حساب می ‌آید.

 قرارداد پیمانکاری

قرارداد پیمانکاران جزء متداول ‌ترین انواع قرارداد کاری بود که می‌توان گفت که در مشاغل متعددی کاربرد دارد. در این قرارداد زمان فاکتور مهمی نیست. چراکه شخص متعهد بوده پروژه‌ای را تکمیل و در ازای دستمزد، به کارفرما ارائه دهد. به ‌همین خاطر نیز کارفرما دخالت دخالت مستقیمی در نحوه انجام کار نداشته و تنها در پایان پروژه را تحویل می ‌گیرد. لازم است بدانید که قوانین اداره کار برای قراردادهای پیمانکاری تأثیر چندانی نداشته و این نوع قرارداد ممکن است تنها شامل بیمه تأمین اجتماعی باشد. در مورد میزان مبلغ و شیوه پردازش باید به شکل دقیق در قرارداد ذکر شود توجه داشته باشید که در قراردادهای پیمانکاری مبلغ بیمه به صورتی از درصدی از کل قرارداد کسر خواهد شد.

قرارداد کارآموزی

نوع دیگری از قرارداد کاری، کارآموزی بوده که در آن افراد به ‌منظور یادگیری مهارت‌ های بیشتر فعالیت‌هایی را مرتبط را در رابطه با شغل خود انجام داده و علاوه ‌بر آن در کنار یادگیری مهارت، به شکل آکادمیک آموزش‌های لازم را دریافت می کند. در قراردادهای کارآموزی کارفرما موظف بوده و کارآموز را برای کسب مهارت ‌های لازم همراهی کرده و همچنین کارآموز نیز وظیفه دارد تا فعالیت‌های لازم را تحت نظر کارفرما انجام بدهد.

قرارداد دورکاری

یکی از انواع قرارداد کاری قرارداد دورکاری بوده که بین افراد متقاضی بین افراد متقاضی جویا کار با توجه به مهارت‌ها و کارفرما منعقد می ‌شود. براساس این نوع قرارداد شخص مورد نظر بدون ای ن‌که در محل کار حضور پیدا کند، وظایفی را انجام می‌ دهد.

چه تفاوتی بین قرارداد های کاری وجود دارد؟(جدول)

همانطور که متوجه شدید، انواع قرار داد کاری از جهات مختلف با یک دیگر تفاوت دارند که در جدول زیر به طور کامل به بررسی آن ها پرداخته ایم.

	مدت دائم	مدت موقت	شرایط مزدی خاص	سنوات سالانه و ماهانه	مانده مرخصی سالانه و ماهانه	قالب قرارداد مشخص
قرارداد کار موقت کمتر از یکسال	ندارد	دارد	ندارد	دارد	دارد	ندارد
قرارداد کار دائم	دارد	ندارد	ندارد	ندارد	ندارد	ندارد
قرارداد کار پاره وقت(ساعتی)	دارد	دارد	دارد	ندارد	ندارد	ندارد
قرارداد کار کارمزدی	دارد	دارد	دارد	ندارد	ندارد	ندارد
قرارداد کاری معین	ندارد	دارد	ندارد	ندارد	ندارد	ندارد
قرارداد کار طبقه بندی مشاغل	دارد	دارد	دارد	ندارد	ندارد	دارد
قرارداد کار شرکت های خدماتی	ندارد	دارد	دارد	دارد	دارد	دارد
قرارداد کاری شفاهی	دارد	دارد	ندارد	ندارد	ندارد	ندارد

نکات مهم قرارداد های کاری

به‌ منظور شفاف بودن حقوق و تعهدات میان طرفین یعنی کارگر و کارفرما قرارداد منعقد شده که با آن قرارداد کار گفته می ‌شود، لازم است تا به نکاتی توجه کنید. همان ‌طورکه گفته شد طبق ماده ۷ قانون کار قرارداد کاری قراردادی کتبی یا شفاهی بود که با توجه به آن کارگر در قبال دریافت حق ‌السعی کاری را برای مدت زمان خاص و به ‌صورت موقت یا غیرموقت انجام می ‌دهد.  لازم است عقد قرارداد کار میان کارفرما و کارگر ها با با توجه به نکاتی انجام شود که عبارتند از:

•       توجه به نوع کار حرفه‌ای که کارگر باید به آن مشغول شود.
•       حقوق، امتیازات، سنوات و عیدی
•       ساعت کاری، تعطیلات و مرخصی
•       محل انجام کار و  تاریخ انعقاد قرارداد
•       بهتر است قرارداد را به ‌طور کامل مطالعه کرده و در صورت وجود وجود ابهام سوالات خود را مطرح کنید.
•       قرارداد باید اما براساس قوانین باشد. در صورتی ‌که  قرارداد کار مخالف با قوانین باشد، قابل استناد نیست.
•       کارمند و کارفرما بایستی قرارداد در حضور یکدیگر پرکرده و امضاء کنند.
•       بندهای قرار باید کاملاً بدون ابهام و شفاف باشد.
•       قرارداد بایستی مطابق قانون کار تنظیم شود.
•       حتماً نوع قرارداد که کتبی بیان شفاهی است تعیین‌ شده البته که کتبی بهتر است.
•       موضوع قرارداد و تعهدات به شکل واضح بیان شود.
•       مدت زمان و انجام تعهدات مشخص شود.
•       موعد پرداخت، میزان حقوق و نحوه پرداخت نیز بایستی در انواع قراردا کاری نوشته شود.
•       به‌ هیچ ‌وجه قرارداد سفید و یا تکمیل ‌نشده را امضاء نکنید.
•       حتماً یک نسخه از قرارداد با باید بایستی در اختیار کارفرما و هم کارگر قرار بگیرد.
•       کلیه مشخصات چک یا سفته ارائه ‌شده در قرارداد بایستی ذکر شود.

نحوه نوشتن قرارداد کاری با نمونه قرارداد

نحوه اطلاع از نحوه نوشتن انواع قراردادهای کاری می ‌تواند برای هم کار برای کارفرما و کار گر ضروری باشد. به‌ طورکلی در تمامی نمونه قرارداد کار، بندهای مشترکی وجود داشته که قبل‌ از نوشتن قرارداد و باید دو طرفین درمورد آن‌ ها به توافق برسند. برای نوشتن قرارداد بهتر است به شکل زیر عمل کنید:

•       مشخص کردن عنوان شغل: عنوانی را که برای نوشتن قرارداد و موقعیت شغلی قرار است انجام شود را بایستی تعیین کنید.
•       اطلاعات شناسایی دقیق کارفرما و کارگر:در  قرارداد های کاری  کلیه اطلاعات شناسایی همانند شماره تماس، شماره ملی و آدرس هر دو طرف ذکر می ‌شود.
•       مشخص کردن شرایط و ضوابط کامل: شرایط و ضوابطی که هر دو طرفین بر براساس آن به توافق رسیده اند نیز بایستی در قرارداد درج شود که شامل مرخصی، اخراج، ساعت کاری و… می ‌شود. البته که این شرایط بیشتر توسط دولت و اداره کار تعیین خواهد شد.
•       علاوه ‌براین سیاست‌های شرکت در خصوص روزهای تعطیلی دوره بیماری نیز ذکر می ‌شود.
•       ذکر مواردی همانند اضافه‌ کاری و مأموریت نیز بایستی در قرارداد توضیح داده شود.
•       خلاصه شرایط قرارداد کاری: برخی از موضوعات همانند حفظ حریم خصوصی، عدم موفقیت و ادامه قرارداد و  عدم رقابت نیز می‌تواند در قرارداد کاری درج شود.
•       تأیید و امضای قرارداد کاری: درآخر نیز کارمند و کارگر بر سر تمامی بندها و موارد قرارداد به توافق رسیده و آن را امضا می ‌کنند.